De eerste stappen bij overlijden

Misschien lees je dit, omdat er net iemand is overleden. Dan wil ik je graag condoleren met het verlies en heel veel sterkte wensen! Ik hoop dat dit onderwerp je dan in ieder geval al een beetje op weg kan helpen. 

Op Instagram had ik een poll gedaan met de vraag wat mijn volgende onderwerp zou mogen worden. Eerste stappen bij overlijden kreeg 50% van de stemmen. Aanvaarden/verwerpen nalatenschappen 33% en nog meer over digitale nalatenschap 17%. De meeste stemmen dus voor de eerste stappen bij overlijden. De andere onderwerpen die werden gekozen, zal ik de volgende keren behandelen.

De eerste stappen….nou dat vond ik eigenlijk nog niet zo makkelijk. Er is namelijk zo veel te vertellen en veel gaat door elkaar. Ik merkte dat mijn stuk maar langer en langer werd. Te lang voor social media 😉, maar hier op mijn blog kan ik wel veel kwijt.

Bij een overlijden komen er heel veel zaken op je af. Zeker als het personen zijn die dichtbij je staan. Het is voor nabestaanden echt ZO fijn als iemand hierover heeft nagedacht.

Ik geef hieronder een aantal zaken weer waar je aan kunt denken. Deze zijn zeker niet allesomvattend. Vaak ook geheel afhankelijk van de situatie, maar het zijn, in mijn ervaring, wel de meest voorkomende zaken. Denk aan: aangifte van overlijden, de uitvaart verzorgen, bepalen erfgenamen en de administratie afwikkelen.

 

1. Aangifte overlijden

Is iemand overleden? Bel dan eerst je huisarts (of de huisartsenpost). Is iemand overleden in het ziekenhuis of in een verpleeghuis? Dan zullen zij dat voor je regelen. Een arts moet namelijk het overlijden officieel vaststellen. Deze zal dan een officiële verklaring van overlijden maken. Deze verklaring is nodig om aangifte van het overlijden te doen bij de gemeente.

Bel daarna (indien gewenst) naaste familie en vrienden.

Vervolgens komt eigenlijk al een eerste beslissing die nabestaanden moeten maken. Welke uitvaartverzorger wordt gebeld?  Het lichaam moet namelijk naar een andere plek worden gebracht waar het kan worden gekoeld. Weet dat je niet verplicht bent om een uitvaartverzorger in te schakelen. Raadzaam is het wel, omdat er echt heel veel zaken in korte tijd geregeld moeten worden.

 

Zo moet bijv. met de overlijdensverklaring aangifte worden gedaan van het overlijden bij de gemeente. Iedereen mag dit op zich doen met deze verklaring. Heb je een uitvaartverzorger ingeschakeld, zal deze het voor je doen. Bij de gemeente worden ook weer documenten gemaakt. Een document waarop je toestemming krijgt om te begraven of cremeren én een akte van overlijden. Deze akte van overlijden is belangrijk; er wordt veel naar gevraagd. Heeft de uitvaartverzorger aangifte gedaan, dan krijg je het van de uitvaartverzorger.

 

Bekijk ook of er sprake is van een donorcodicil. Of een wens om het lichaam ter beschikking van de wetenschap te stellen. Bij dit laatste moet namelijk snel na overlijden contact worden gezocht met de desbetreffende universiteit (binnen 24 uur na overlijden).

 

Ga vervolgens op zoek naar eventuele uitvaartwensen. Denk aan een boekje met uitvaartwensen, een levenstestament of een testament. Je kan met de akte van overlijden gratis inzage krijgen in het Centraal Testamentenregister. Je krijgt dan een document waarop staat of de overleden persoon een testament heeft gemaakt, wanneer dat is gedaan en bij welke notaris ( Link Centraal Testamentenregister). In veel gevallen kan dit tegenwoordig digitaal en krijg je al heel snel antwoord. Je krijgt dus niet het testament zelf te zien. Dat zal je dan moeten opvragen bij de notaris als je dat testament niet in de administratie kan vinden. Dat kan de notaris zijn waar het testament is gemaakt, maar je mag het aan elke notaris vragen (die het dan bij die andere notaris voor je op gaat vragen). De reden dat je voor een andere notaris kiest, kan zijn omdat je ook wil dat die notaris een verklaring van executele of verklaring van erfrecht gaat maken.

2. Uitvaart

Vervolgens moet de uitvaart worden geregeld. Iedereen kan opdracht geven voor de uitvaart. Weet wel dat de persoon die de opdracht geeft en de handtekening zet, degene is die moet betalen. De kosten zijn uiteindelijk kosten van de nalatenschap, maar verstandig is wel om hierover afspraken te maken. Bewaar alle facturen die te maken hebben met de uitvaart, want in veel gevallen mogen deze bedragen worden afgetrokken voor de erfbelasting. Soms is er sprake van een uitvaartverzekering. Probeer hier naar te zoeken. De uitvaartverzorger kan hierbij ook helpen.

Er komen vervolgens heel veel vragen af op de nabestaanden. Hier kan het dus voor nabestaande zo fijn zijn als hierover al is nagedacht. Denk aan vragen als:

• Wie gaat de uitvaart regelen?
• Is er een executeur die de uitvaart moet regelen? Je zal dan moeten kijken of er een testament is.
• Cremeren of begraven?
• Welke begraafplaats of crematorium?
• Opbaren of niet en hoe?
• Wanneer moet de ceremonie plaatsvinden?
• Keuze kist?
• Kledingkeuze van de overledene?
• Wie moet er worden uitgenodigd? Is er een adressenlijst?
• Moeten/mogen er toespraken worden gehouden?
• Moet er muziek worden gedraad en welke?
• Bloemen?
• Catering?
• Wil je uitnodigingen sturen? Wat moet er op en welke teksten?
• Moeten er dankbetuigingen komen daarna?
• Welk grafmonument moet er komen als er sprake is van een begrafenis? Wat moet daarop komen te staan? Of wat moet de asbestemming zijn?
• Moet er een advertentie komen in kranten? Op social media?
• Is er een uitvaartverzekering en wat dekt deze wel en niet?

Dit zijn echt nog maar een paar vragen die naar voren komen. Als de overledene zijn wensen niet eerder kenbaar heeft gemaakt, dan zullen de nabestaande over al deze vragen zelf moeten nadenken. Er ontstaan soms hier al fricties door onzekerheid of stress over dure of verkeerde keuzes, verschillende meningen. Richtlijnen van de overledene zijn daarom heel fijn!

 

❗Let op

Het is prima om al deze zaken rondom de uitvaart te regelen, maar wat heel goed is om te weten, is dat het niet verstandig is om andere zaken omtrent de nalatenschap al te gaan regelen. Daarmee bestaat namelijk de kans dat je de nalatenschap zuiver aanvaardt. Zuivere aanvaarding betekent kort gezegd dat je alles erft zonder voorbehoud. Mocht het uiteindelijk zo zijn dat er meer schulden zijn, dan moet je die uit jouw eigen vermogen betalen. Ga dus bijv.  niet al spullen verdelen, geld van de bankrekening halen of schulden betalen van de nalatenschap.

 

Soms moet je wel al snel handelen, omdat het verpleeghuis waar iemand een kamer had, de kamer snel weer leeg wilt hebben. Of je wilt sloten veranderen, omdat je niet weet wie allemaal de sleutel heeft of bepaalde kostbare inboedel in veiligheid brengen. Dan mag je dit wel doen, maar het beste kan je dan bijvoorbeeld de inboedel opslaan, om later pas te verdelen. Eigenlijk is het heel fijn als er een executeur is, want deze kan dit soort zaken vaak weer makkelijker en sneller regelen. Een verklaring van executele is bijv. sneller geregeld dan een verklaring van erfrecht (waarvoor je dus ook jouw keuze als erfgenaam moet maken). De volgende keer ga ik meer in op de verschillende manieren van aanvaarden en verwerpen.

 

3. Wie zijn de erfgenamen?

Er moet dus ook worden gekeken wie de erfgenamen zijn en wat zij willen. Van belang is dan om te weten of er een testament is gemaakt. Zoals hiervoor gezegd, kan je dit achterhalen via het Centraal Testamentenregister. In het testament zie je wie er tot erfgenaam is benoemd. Dat kan op zich iedereen namelijk zijn en hoeven niet familieleden te zijn. Goede doelen kunnen bijv. ook erfgenaam zijn. Is er geen testament: dan bepaalt het erfrecht wie erfgenaam zijn (kijk bijv. eens naar dit blog: Ik heb geen testament nodig!).

 

Verklaring van executele en/of erfrecht?

Als je de inhoud van het testament weet, kan je ook beter bepalen of er een verklaring van executele en/of erfrecht nodig is. Natuurlijk kan je hiervoor in overleg gaan met de notaris en om advies vragen. Is in het testament een executeur benoemd, dan is een verklaring van executele nodig. In sommige gevallen is dat al voldoende om de nalatenschap af te wikkelen. De notaris verklaart dan o.a. dat iemand is overleden, deze een testament had en daarin iemand is benoemd tot executeur en dat deze persoon vervolgens bevoegd is om de nalatenschap af te wikkelen en op basis van welke regels. Met deze verklaring kan de executeur aan iedereen tonen dat hij mag handelen namens de nalatenschap.

Soms is deze verklaring voldoende, maar wanneer er sprake is van een woning en deze moet worden verkocht is er soms ook een verklaring van erfrecht nodig. Is er geen executeur benoemd, dan heb je soms wel een verklaring van erfrecht nodig. Ik zeg soms, omdat dit ook weer niet altijd nodig is. Is er bijv. alleen wat geld op de bank? Informeer dan bij de bank. In sommige gevallen geven ze het geld uiteindelijk wel vrij zonder verklaring van erfrecht. Dit is bijv. het geval wanneer de overledene een echtgenoot/echtgenote achterlaat, er geen testament was en er niet meer dan € 100.000 op de bank stond.

4. Administratie

Vervolgens zullen er stappen gemaakt moeten worden om de nalatenschap af te wikkelen. Instanties moeten op de hoogte worden gebracht van het overlijden en je moet een inventarisatie maken van al het vermogen (schulden en baten). Dit is soms een enorme klus en zoektocht voor nabestaanden. Is er een executeur: dan zal deze alles afhandelen. Maar is deze er niet, dan zullen alle erfgenamen dit moeten doen. In dit laatste geval is het vaak handigere als de erfgenamen een volmacht geven aan één erfgenaam. Ook is het mogelijk om aan een professional een volmacht te geven. Dit worden een boedelvolmacht genoemd en werkt vaak sneller, want dan zijn er niet bij alle handelingen elke keer alle handtekeningen en goedkeuringen nodig van de erfgenamen.

Vraag je eens af of jouw erfgenamen op de hoogte zijn van jouw administratie. Heb je dit ergens netjes staan? Is dit makkelijk te vinden voor ze? Weten ze wat ze moeten doen?

 

Denk bijv. aan de volgende vragen:

• Welke abonnementen waren er? Welke moeten worden opgezegd?
• Was er een huurwoning? Wat staat er in het huurcontract?
• Is er een koopwoning? Is er een hypotheek en wat staat er in de voorwaarden?
• Zijn er verzekeringen afgesloten en welke?
• Automatische incasso’s? Hoe zet ik die stop?
• Zijn er creditcards?
• Waar staat al het vermogen en wat is het vermogen?
• Is er bijv. ook digitaal vermogen?
• Actief op social media? Wat moet daar mee gebeuren? Zie bijv. dit blog: Digitale nalatenschap
• Zijn er loyaliteitsprogramma’s? En wat houdt dit in? Zijn eventuele tegoeden/punten overdraagbaar?
• Is er een auto (weet dat deze binnen 5 weken moet worden overgeschreven)?
• Is er een boot of caravan ergens? Vaak is dit anders niet snel terug te vinden.
• Wat moet er met de inboedel gebeuren? Foto’s, brieven, andere persoonlijke zaken? Taxeren, verdelen onder erfgenamen, veiling, ontruiming?
• Wie deed de inkomstenbelasting? Wie gaat dit doen?
• Wie doet de erfbelasting aangifte en wie gaat dit uiteindelijk doen?
• Zijn er huisdieren? Wat moet daarmee gebeuren?

Weer een kleine greep uit de vele vragen die afkomen op erfgenamen.

 

Je zal dus de administratie moeten doorlopen en hopen dat er veel is vastgelegd. De instanties die tegenkomt in de administratie, zal aangeschreven moeten worden met de mededeling dat de persoon is overleden. Vragen daarbij zijn: wat moet er nu worden opgezegd, wat moet je wijzigen of voortzetten?

Sommige instanties worden automatisch op de hoogte gesteld van het overlijden, doordat het overlijden bij de gemeente wordt geregistreerd. Denk aan de gemeentelijke belastingen, de Belastingdienst, pensioenuitvoerders, zorgverzekeraars, Sociale verzekeringsbank of UWV. Toch moet je ook hier dingen regelen, zoals bijv. adreswijzigingen, of bijv. vragen aan de zorgverzekeraar of er nog declaraties openstaan.

Overige instanties moeten apart geïnformeerd worden over het overlijden. Soms is een akte van overlijden daarvoor voldoende. Bijv. bij het opzeggen van abonnementen is meestal een akte van overlijden voldoende. Vraag hierbij ook altijd of er bijv. teruggave is van vooruit betaald abonnementsgeld.

 

✅Een paar tips bij de afwikkeling:

• Zeg nooit meteen een mobiel abonnement op, of de e-mailaccounts. Vaak zijn deze nodig voor verificaties! Heb je de abonnementen al opgezegd, dan kan je soms in grote problemen komen. En voor jezelf: zorg echt dat erfgenamen of executeur de codes/wachtwoorden voor deze twee kunnen vinden! Dat scheelt echt al een hele hoop in de afwikkeling.

 

• Heeft de overledene geen overzicht van alle abonnementen gemaakt? Dan kan je het beste op de bankafschriften of afschriften van creditcards kijken. Daar is heel veel informatie te vinden van alle instanties die je aan kan/moet schrijven.

 

• Geef ook het overlijden door aan nutsbedrijven en soms is het verstandig te vragen om een lager maandbedrag (bijv. een leegstandtarief).

 

• Hoe triest ook: op het tijdstip van de uitvaart is het fijn als iemand wellicht op het huis past. Zeker als er een advertentie is geweest in de krant of op social media en bekend is wanneer de uitvaart is.

 

Dit is echt nog maar het begin eigenlijk van de gehele afwikkeling en heel veel zaken lopen ook kriskras door elkaar. De meeste nalatenschappen duren toch wel 1,5 jaar om af te wikkelen en ik heb ook regelmatig nalatenschappen die langer duren. Zo heeft de Belastingdienst bijv. drie jaar de tijd om een definitieve aanslag Inkomstenbelasting op te leggen. Tot die tijd is de nalatenschap bijv. nog niet compleet afgewikkeld.

Chantal

 

Let op: afhankelijk van wanneer je dit leest, kan deze informatie verouderd zijn. De artikelen op deze website bevatten algemene (juridische) informatie, maar uitdrukkelijk geen een-op-een advies.

Hulp bij een specifieke situatie? Neem dan contact op!